«H πανδημία, θα περάσει. Οι συμπεριφορές όλων στην διάρκεια της, θα μείνουν χαραγμένες’’
Συνέντευξη Περιφερειάρχη Ν. Αιγαίου Γιώργου Χατζημάρκου
στον δημοσιογράφο Δαμιανό Αθανασίου
• Κ. περιφερειάρχη, συμπληρώνεται αυτές τις μέρες ένα εξάμηνο από τότε που η πανδημία του κορωνοϊού άλλαξε τη ζωή μας. Ως Περιφέρεια, διαχειριστήκατε την κρίση σε δύο επίπεδα. Της προστασίας της δημόσιας υγείας αλλά και της προστασίας του τουρισμού ως κύριου οικονομικού πυλώνα. Σήμερα, πώς αποτιμάτε αυτήν την προσπάθεια;
κ. Αθανασίου, από το ξέσπασμα της πανδημίας, στα μέσα του περασμένου Μαρτίου, είχα πει ότι όπως κάθε γενιά έχει ζήσει έναν πόλεμο, αυτός είναι ο πόλεμος της δικής μας γενιάς. Ισως ο πιο δύσκολος, με έναν εχθρό αόρατο που δρα ως ασύμμετρη απειλή για ολόκληρη την υφήλιο, με συνέπειες ανυπολόγιστες σε επίπεδο ανθρώπινων ζωών αλλά και σε επίπεδο παγκόσμιας οικονομίας. Η εξίσωση ήταν εξ ορισμού δύσκολη, αφού τα lockdown, για την προστασία της δημόσιας υγείας και την αναχαίτιση της πορείας του ιού, έβαλαν την παγκόσμια οικονομία στον πάγο και φυσικά την οικονομία των νησιών μας. Σήμερα, ο απολογισμός αυτών των έξι δραματικών μηνών, θα πω ανεπιφύλακτα ότι έχει ξεκάθαρο πρόσημο. Με πολύ σκληρή δουλειά, με σχέδιο, με επαγγελματισμό και υψηλό αίσθημα ευθύνης, κατορθώσαμε να μην χάσουμε το μέτρο. Κρατήσαμε ψηλά την αξία της ανθρώπινης ζωής περιορίζοντας ταυτόχρονα, στο μέτρο του δυνατού, τις απώλειες στην οικονομία του τόπου μας. Σταθήκαμε όρθιοι. Σε αυτήν την παγκόσμια υγειονομική κρίση, με χώρες πολύ πιο οργανωμένες από τη δική μας να γονατίζουν, η χώρα μας άντεξε. Το Νότιο Αιγαίο άντεξε. Σταθήκαμε όρθιοι με το διαβατήριο της αξιοπιστίας και αυτό είναι το πιο σημαντικό, γιατί μας επιτρέπει να ελπίζουμε σε καλύτερες μέρες. Σε αυτό το πρωτοφανώς δύσκολο καλοκαίρι και μέσα σε όλα τα προβλήματα που κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε ή να διαχειριστούμε, πετύχαμε ταυτόχρονα να κτίσουμε δημιουργικά.
• Πόσο δύσκολο ήταν να φτάσετε σε αυτό το αποτέλεσμα;
Πολύ δύσκολο κ. Αθανασίου. Πρώτη και βασική προτεραιότητα ήταν για μας η προστασία της δημόσιας υγείας. Σε μια Περιφέρεια με δεκάδες νησιά και τις αντίστοιχες δομές τους, νοσοκομεία και κέντρα υγείας, από τις πρώτες κιόλας μέρες ξεκίνησε ο αγώνας δρόμου εντοπισμού και προμήθειας ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού και υγειονομικού υλικού για όλες τις δομές του δημοσίου συστήματος υγείας, ώστε οι κάτοικοι των νησιών να μπορούν να αισθάνονται μεγαλύτερη ασφάλεια. Με πολύ μεγάλη δυσκολία, αλλά με ταχύτατα αντανακλαστικά, σε μια αγορά που διεθνώς βρέθηκε απροετοίμαστη στη λαίλαπα που ερχόταν, ξηλώσαμε τον προυπολογισμό μας, καταφέραμε να προμηθευτούμε από μάσκες, γάντια και αντισηπτικά, μέχρι κλωβούς αρνητικής πίεσης, θαλάμους απομόνωσης, μοριακούς αναλυτές και ό,τι άλλο μας ζήτησαν η 2η ΥΠΕ και οι ίδιες οι δομές και να τα παραδώσουμε σε κάθε νησί. Διαθέσαμε και συνεχίζουμε να διαθέτουμε το μεγαλύτερο μέρος των πόρων μας, είτε είναι ευρωπαϊκοί, είτε εθνικοί είτε ίδιοι πόροι, για να θωρακίσουμε τα νησιά μας. Ακόμα και πρόσληψη προσωπικού στα νοσοκομεία μας πετύχαμε να χρηματοδοτήσουμε σε συνεννόηση με την Κυβέρνηση, μέσα απο τους Ευρωπαικούς πόρους της Περιφέρειας μας. Αλλάξαμε τις προτεραιότητες και τον σχεδιασμό μας, γιατί αυτό που επείγει είναι η προστασία της ανθρώπινης ζωής. Όλα τα άλλα, μπορούν να περιμένουν.
• Γιατί το τονίζετε αυτό;
Γιατί υπάρχουν πάντα κι εκείνοι που κλείνουν τα μάτια στην πραγματικότητα, για να μπορούν να συνεχίσουν να κάνουν το μόνο που ξέρουν: να λαϊκίζουν ανενόχλητοι, σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα γύρω τους, σαν κακομαθημένα παιδιά που αδυνατούν να αντιληφθούν και να αποδεχθούν τις προτεραιότητες που η ζωή βάζει.
• Το δεύτερο στοίχημα, ίσως και το πιο δύσκολο εκτιμώ, ήταν αυτό της οικονομίας. Πριν λίγες μέρες ανακοινώθηκε ότι μόνο το νησί της Ρόδου ξεπέρασε τις 300.000 επισκέπτες το δίμηνο Ιουλίου – Αυγούστου και το Νότιο Αιγαίο συνολικά τις 650.000. Σας ικανοποιεί το αποτέλεσμα;
Όταν έχει καταρρεύσει η παγκόσμια τουριστική βιομηχανία κ. Αθανασίου, όταν κυρίαρχοι, παγκόσμιοι, τουριστικοί προορισμοί δεν κατάφεραν να ανοίξουν φέτος, το δικό μας αποτέλεσμα μόνο περήφανους μπορεί να μας κάνει. Στην πιο δύσκολη περίοδο στην ιστορία του παγκόσμιου τουρισμού, κληθήκαμε να δώσουμε τον καλύτερο μας εαυτό και να αγωνιστούμε να πάρουμε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο από οτιδήποτε έχει απομείνει στην παγκόσμια τουριστική αγορά.
Θα σας θυμίσω την ρευστότητα και την αστάθεια του παγκόσμιου τουρισμού ακόμη και κατά το πρώτο 15ήμερο του Ιουλίου. Κάθε χώρα ακολουθούσε διαφορετική τακτική ως προς το άνοιγμα των συνόρων της, τα δεδομένα άλλαζαν από μέρα σε μέρα, οι αεροπορικές εταιρείες ήταν σε κατάσταση νευρικής κρίσης.
Όμως τολμήσαμε. Η χώρα άνοιξε τα σύνορά της την 1η Ιουλίου, με σχέδιο, μέτρο και κανόνες, και εμείς εντατικοποιήσαμε τις προσπάθειές μας ώστε αυτό το τολμηρό βήμα να μην αποδειχθεί μετέωρο. Με πρωτοβουλίες μας όπως τα ξενοδοχεία Covid που προτείναμε και υιοθέτησε και η ίδια η κυβέρνηση για τυχόν θετικούς στον ιό επισκέπτες, με δειγματοληπτικούς μοριακούς ελέγχους, με ελέγχους για την τήρηση των πρωτοκόλλων υγείας σε τομείς ευθύνης μας, με επιμορφωτικά σεμινάρια πάνω στα υγειονομικά πρωτόκολλα περίπου 30.000 εργαζομένων στον τουρισμό από το Νότιο Αιγαίο, με στοχευμένη τουριστική ψηφιακή καμπάνια σε 12 χώρες, αλλά κυρίως με την πρωτοβουλία μας σε συνεργασία με τον Δήμο Ρόδου και τους φορείς για την σύσταση της Πρωτοβουλίας Φορέων για τον Τουρισμό, καταφέραμε να κρατήσουμε όρθια την οικονομία των νησιών μας. Υπό τις παρούσες συνθήκες, είμαι ικανοποιημένος.
Γι αυτή την κρίση δεν υπήρχε “εγχειρίδιο οδηγιών”, καθώς δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο να επιχειρείται τουρισμός σε καιρό πανδημίας.
• Τα εκπαιδευτικά σεμινάρια στους εργαζόμενους και επαγγελματίες της Περιφέρειας και η ψηφιακή τουριστική καμπάνια, συζητήθηκαν πανελλήνια. Εσείς τα προσπεράσατε στην περιγραφή σας ανάμεσα σε άλλα.
Κ. Αθανασίου, δεν δέχομαι τον πήχη που βάζει η δικτατορία των μετρίων, ως δικό μας. Ο δικός μας πήχης ορίζεται απο την δυναμική των υπέροχων νησιών μας και την δέσμευσή μας να λειτουργήσουμε έξω απο το πλαίσιο της κακομοιριάς και της κοντόφθαλμης διαχείρισης. Υπερβήκαμε όρια, είναι αλήθεια.
Τα διαδικτυακά εκπαιδευτικά σεμινάρια, οργανώθηκαν και υλοποιήθηκαν σε χρόνο ρεκόρ, 30 ημέρες, και ο κάτοικος και του μικρότερου και πιο απομακρυσμένου νησιού μας αισθάνθηκε οτι κάποιοι νοιάζονται για αυτόν και του δίνουν ευκαιρίες.
Η ψηφιακή καμπάνια που φέτος υλοποιούμε, είναι ακόμα σε εξέλιξη, είναι ό,τι πιο σύγχρονο έχει σχεδιασθεί στην χώρα μας. Τρέχει αθόρυβα και αποτελεσματικά, φέρνει αποτελέσματα χρησιμοποιώντας τα πιο εξελιγμένα εργαλεία που υπάρχουν διαθέσιμα διεθνώς. Ναι, υπερβήκαμε γραμμές και επαναλαμβάνω ότι τον δικό μας πήχη δεν τον ορίζει η δικτατορία των μετρίων. Τα νησιά μας τα θέλω πρωταθλητές. Σε όλα.
• Μιλάτε με φανερό ενθουσιασμό για την Πρωτοβουλία Φορέων για τον Τουρισμό. Τελικά, πέτυχε το στόχο της;
Απολύτως κ. Αθανασίου. Είμαι ενθουσιασμένος, όχι μόνο για την αποτελεσματικότητά της, αλλά και για το μήνυμα που εκπέμπει. Είναι η πρώτη φορά στην χώρα μας που ένας τουριστικός προορισμός αποφασίζει να βγαίνει προς τα έξω με μία φωνή, ένα πρόσωπο, μία θέση. Επίσημη ενημέρωση για τον προορισμό από μια πηγή. Μεγάλο επίτευγμα, που δείχνει αν μη τι άλλο την ωριμότητα και την σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζουμε την εποχή και τις προκλήσεις της. Ξεκίνησε από την Ρόδο, τον μεγαλύτερο σε όγκο τουριστικό προορισμό του Νοτίου Αιγαίου, αλλά αποφασίσαμε να δουλέψουμε τον μηχανισμό αυτό για όλα τα νησιά μας. Η Περιφέρεια λοιπόν, ο Δήμος Ρόδου, τα Επιμελητήρια, η Ένωση Ξενοδόχων, η Ένωση Τουριστικών Πρακτόρων, ο Εμπορικός Σύλλογος και όλοι οι εργαζόμενοι μέσω του Εργατικού Κέντρου, ενώσαμε δυνάμεις, παραμερίσαμε εγωισμούς και βάλαμε πάνω από όλα την προστασία της κύριας πηγής εισοδήματος που έχουμε, του τουρισμού μας. Δεν πέσαμε στην παγίδα να λειτουργεί ο καθένας μόνος του και μετά να κατηγορεί ο ένας τον άλλο για να μοιραστούμε την αποτυχία. Το στοίχημα που βάλαμε ήταν να μοιραστούμε την υπευθυνότητα, την ωριμότητα.
Δεν είναι βήμα μπροστά, είναι άλμα. Και μόνο κερδισμένοι μπορούμε να βγούμε από αυτό. Χαίρομαι γιατί πετύχαμε την συνεργασία στην πράξη και όχι στα λόγια. Ξέρετε κ. Αθανασίου, στα εύκολα είναι εύκολο το “όλοι μαζί”. Όταν αυτό παραμένει και στα δύσκολα, τότε σημαίνει ότι κάτι έχεις πετύχει!
Χαίρομαι και για έναν ακόμη λόγο. Γιατί μέσα από αυτή τη συνεργασία, κτίζουμε κουλτούρα συνεργασίας. Μια παρακαταθήκη που ελπίζω και εύχομαι, θα εργαστώ για αυτό, να μείνει στον τόπο μας και μετά τη λήξη της σημερινής κρίσης.
• Με ποιο τρόπο λειτουργεί αυτή η Πρωτοβουλία την οποία θα χαρακτήριζα μάλλον “αθόρυβη”.
Δεν έχετε άδικο κ. Αθανασίου. Δουλειά αυτής της Πρωτοβουλίας είναι να προλαβαίνει καταστάσεις που θα μπορούσαν να αποβούν σε βάρος του προορισμού και της εικόνας του. Συνεπώς, το μεγαλύτερο μέρος αυτής της δουλειάς γίνεται αθόρυβα, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Γιατί, δεν ήταν η δημοσιότητα και η δόξα το ζητούμενο. Η προστασία του Νοτίου Αιγαίου ήταν το ζητούμενο, σε μια περίοδο που κυριαρχούν ο φόβος και η ανασφάλεια και να μην ξεχάσω, τα fake news. Με πολύ μεγάλο επαγγελματισμό και αίσθημα ευθύνης από εκείνους που κατανόησαν εξαρχής ότι αυτό που είχαμε και έχουμε να αντιμετωπίσουμε και να διαχειριστούμε, μας ξεπερνάει όλους. Ξεπερνάει το μικρόκοσμο του καθενός από μας και γίνεται ένα γιγαντιαίο στοίχημα στην πιο δύσκολη στιγμή για ολόκληρη την ανθρωπότητα . Ήταν δεκάδες οι περιπτώσεις που η Πρωτοβουλία έδρασε ακαριαία και αποτελεσματικά, κυρίως σε δημοσιεύματα στο ξένο τύπο. Η άμεση επέμβασή της με διορθωτικές επιστολές προς τον διεθνή Τύπο και σειρά ενεργειών προς ενημέρωση όλων των αρμοδίων αρχών ήταν αποτελεσματική δεδομένου ότι εντός λίγων ωρών, η αλήθεια αντικατέστησε τα fake news και η χώρα μας βγήκε από το στόχαστρο των αρνητικών δημοσιευμάτων.
• Έχω παρατηρήσει ότι σε κάθε ευκαιρία, σε κάθε δημόσια δήλωσή σας, τονίζετε ότι δεν έχει ιστορικό προηγούμενο να κάνεις τουρισμό εν μέσω πανδημίας.
Θα το επαναλαμβάνω διαρκώς κ. Αθανασίου, γιατί αυτή είναι και πρέπει να είναι η αφετηρία από όπου ξεκινά κάθε συζήτηση. Ίσως γιατί κάποιοι ξεχνούν ότι τίποτα πια δεν είναι το ίδιο με χθες. Δεν συγκρινόμαστε πλέον με τις προηγούμενες χρονιές. Συγκρινόμαστε με τα διεθνή αντανακλαστικά και σχέδια. Το στοίχημα που βάλαμε από τον περασμένο Μάιο, ήταν να ξεπεράσουμε την απόγνωση εκείνης της περιόδου, του lockdown και να βρούμε την δύναμη να ξανασηκωθούμε, να αντεπιτεθούμε. Να καταφέρουμε να πάρουμε το μεγαλύτερο κομμάτι από ό,τι έχει απομείνει στον παγκόσμια τουριστική βιομηχανία, τον κλάδο της οικονομίας που έχει πληγεί περισσότερο από κάθε άλλον από την υγειονομική κρίση. Οι αριθμοί δείχνουν ότι τα καταφέραμε. Το Νότιο Αιγαίο, άντεξε. Ένας παγκόσμιος τουριστικός προορισμός, που στα πολύ δύσκολα στάθηκε όρθιος. Ένας αξιόπιστος τουριστικός προορισμός που την αλήθεια του προσυπογράφουν οι ίδιοι οι επισκέπτες μας. Είναι οι πιο ισχυροί πρεσβευτές μας, διότι αυτοί πιστοποιούν την αλήθεια των λόγων μας.
• Μιλάτε για ειλικρίνεια και μου δίνετε το έναυσμα να σας ρωτήσω για όλη αυτή τη συζήτηση για τον πραγματικό αριθμό των κρουσμάτων κορωνοϊού.
Τα κρούσματα ανακοινώνονται καθημερινά από τον ΕΟΔΥ, για ολόκληρη τη χώρα και ανά Περιφέρεια. Αυτοί που συντηρούν αυτή τη συζήτηση σε επίπεδο παραφιλολογίας, τι ακριβώς θέλουν να αποδείξουν; Ποια είναι τα κίνητρά τους; Και τι είδους υπηρεσία θεωρούν ότι προσφέρουν στον τόπο, υποδαυλίζοντας ένα κλίμα φόβου και ανασφάλειας; Αυτοί που το κάνουν αυτό κ. Αθανασίου, ίσως να ήθελαν ακόμη και να μαρκάρουν τις πόρτες των ανθρώπων με μπογιά, στιγματίζοντας οικογένειες. Είχαμε δυστυχώς τέτοια φαινόμενα κοινωνικού κανιβαλισμού στην περιοχή μας. Και το οξύμωρο της όλης υπόθεσης ξέρετε ποιο είναι; Οι άνθρωποι που ενώ συντηρούν την παραφιλολογία των δήθεν κρυφών κρουσμάτων, είναι οι ίδιοι που διαμαρτύρονται που ο τουρισμός δεν κινείται σε ικανοποιητικά επίπεδα! Δεν έχουν λογική όλα αυτά. Μόνο σκοπιμότητες. Κι όλα αυτά συμβαίνουν στη μεγαλύτερη τουριστική Περιφέρεια της χώρας που ενώ έχει δεχθεί τους δύο τελευταίους μήνες εκατομμύρια επισκέπτες, μέσω της ακτοπλοίας, των πτήσεων εσωτερικού και των πτήσεων εξωτερικού, συμμέτεχει με μόλις 3,5% στα συνολικά κρούσματα της χώρας και ταυτόχρονα έχει πολλαπλασιάσει τον αριθμό των μοριακών ελέγχων που γίνονται καθημερινά!
• Τι είδους σκοπιμότητες μπορεί να υπάρχουν; Μπορεί αυτοί που μιλάνε για περισσότερα κρούσματα, να θέλουν απλώς να προστατεύσουν το κοινωνικό σύνολο;
Σας διαβεβαιώ, δεν είναι αυτός ο σκοπός τους. Σε περίοδο πανδημίας, η κοινωνία, ούτως ή άλλως στρέφεται στο να λειτουργεί σε συγκεκριμένο πλαίσιο, με κανόνες, μέτρα και με αίσθημα ατομικής και συλλογικής ευθύνης. Και έτσι λειτουργεί. Μέχρι στιγμής, τα αποτελέσματα έχουν επιβραβεύσει αυτήν την υπευθυνότητα, της κοινωνίας και του κρατικού μηχανισμού. Αυτοί που με ειλικρίνεια θέλουν να προσφέρουν στον τόπο, σε αυτό το στοιχείο πρέπει να εστιάσουν και όχι σε μια συζήτηση αστήρικτη, έωλη και επικίνδυνη. Αλλά θα σας πω και αυτό: στις μεγάλες κρίσεις, κρίνονται όλοι. Οι μεγάλες κρίσεις είναι αποκαλυπτικές γιατί εκεί, καθένας από μας βγάζει προς τα έξω τον καλύτερο ή τον χειρότερό του εαυτό. Το κομμάτι εκείνο της προσωπικότητάς του που υπερτερεί. Πάντα θα υπάρχουν εκείνοι που θα αδυνατούν να αξιολογήσουν την κρισιμότητα μιας κατάστασης ή μιας περιόδου, αφού γι αυτούς πάντα θα προέχει ο μικρόκοσμός τους και ένα υπερτροφικό “εγώ” που θα περιορίζει δραματικά το οπτικό τους πεδίο. H πανδημία, θα περάσει. Οι συμπεριφορές όλων στην διάρκειά της, θα μείνουν χαραγμένες.
• Σας ανησυχεί το γεγονός ότι λαμβάνονται επιπλέον μέτρα σε κάποια νησιά του Νοτίου Αιγαίου;
Κανένα περιοριστικό μέτρο δεν είναι ευχάριστο. Ενας κρατικός μηχανισμός που λειτουργεί με ισχυρά αντανακλαστικά και προλαμβάνει, τελικά προστατεύει.Τα μέτρα που λαμβάνονται είναι κατά βάση προληπτικά, απόδειξη ότι ο κρατικός μηχανισμός που είναι επιφορτισμένος με αυτήν την ευθύνη, βρίσκεται σε συνεχή επαγρύπνηση, στην προσπάθειά του η κατάσταση να διατηρηθεί ελεγχόμενη. Και αυτό εκπέμπει σε όλο τον κόσμο ένα μήνυμα ωριμότητας και υπευθυνότητας. Είναι κρίσιμη παράμετρος αυτή για τους μήνες που έρχονται. Παντού και πάντα θα υπάρχουν παραβατικές συμπεριφορές. Όμως, στη συντριπτική τους πλειοψηφία και οι επιχειρηματίες έδειξαν υπευθυνότητα. Χωρίς τη συμβολή της αγοράς δεν θα είχαμε καταφέρει αυτά τα αποτελέσματα.
• Μπαίνουμε στο φθινόπωρο κύριε περιφερειάρχη και ενδέχεται να βρεθούμε σε ένα επόμενο στάδιο της πανδημίας. Τι λέτε, θα τα καταφέρουμε ως το τέλος;
Γνωρίζετε κ. Αθανασίου ότι είμαι από εκείνους που σε κάθε κρίση θέλω να βλέπω την ευκαιρία, μέσα από όλα τα προβλήματα που αυτή φέρνει, να γράψουμε μια παρακαταθήκη από όσα μας διδάσκει και από όσα μας αναγκάζει να κάνουμε με τρόπο διαφορετικό. Και για να πω και την προσωπική μου αλήθεια, απο την ημέρα που μπήκα σε αυτό το γραφείο κοντεύω να ξεχάσω πόσες κρίσεις έχω διαχειριστεί (γελά).
Η πανδημία είναι μια ιστορικών διαστάσεων παγκόσμια κρίση, που από το ξέσπασμά της ως σήμερα, μας αναγκάζει να σκεφτούμε και να δράσουμε διαφορετικά, να αλλάξουμε προτεραιότητες, να υπερβούμε εαυτόν. Όλοι μας, κράτος, δημόσια διοίκηση, αυτοδιοίκηση, επαγγελματίες, σε συλλογικό, οικογενειακό και ατομικό επίπεδο. Στα δύσκολα φαίνονται οι αντοχές και οι υπερβάσεις. Αλίμονο αν από αυτή την δοκιμασία βγούμε ίδιοι όπως μπήκαμε. Αυτό θα σημαίνει όχι μόνο ότι δεν καταλάβαμε τίποτα, ότι δεν διδαχθήκαμε τίποτα, αλλά ότι αφήσαμε να χαθεί άλλη μια ευκαιρία. Αυτό ήταν το μεγάλο στοίχημα που βάλαμε στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Να αξιοποιήσουμε την περίοδο για να θωρακίσουμε, να δυναμώσουμε τα νησιά μας και δημιουργήσουμε ένα σταθερό υπόβαθρο για να πατήσουν και να συνεχίσουν, όταν η πανδημία θα είναι πια παρελθόν.
Πιστεύω ότι πλέον έχουμε την εμπειρία και τα αντανακλαστικά για να προχωρήσουμε. Το αποδείξαμε στην πράξη. Η μέχρι σήμερα διαχείριση της κρίσης από την κυβέρνηση και τον κρατικό μηχανισμό, αλλά και από τη στάση των πολιτών, μόνο υπερήφανο και αισιόδοξο για το μέλλον με κάνουν. Ο τρόπος που λειτουργήσαμε ως χώρα αλλά και ως Περιφέρεια, είναι και το διαβατήριό μας για ένα μέλλον πιο αισιόδοξο. Θα τα καταφέρουμε και αυτή την φορά.